Θέματα όπως σεξισμός, έμφυλη βία, σεξουαλική παρενόχληση και σεξουαλική κακοποίηση είναι πολύ σημαντικά κοινωνικά προβλήματα που πλήττουν πολλούς ανθρώπους στην εποχή μας.
Τι είναι όμως το καθένα από αυτά? Πώς μπορούμε να τα αναγνωρίζουμε? Πώς μπορούμε να αντιδράσουμε αν τα αντιληφθούμε και να τα επικοινωνήσουμε?
Τι είναι σεξισμός
Ο σεξισμός είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο και σχετίζεται με την υποτίμηση κάθε είδους (λεκτική, σωματική, ψυχολογική) απέναντι στο αντίθετο φύλο. Σχετίζεται με στερεότυπα και προκαταλήψεις και παρατηρείται τόσο από άντρες όσο και από γυναίκες.
Συχνά είναι τα φαινόμενα όπου οι άντρες υποτιμούν την κοινωνική θέση της γυναίκας ενώ αντίστοιχα και οι γυναίκες παρατηρείται να κατηγορούν τους άντρες για απολυτότητα.
Τι είναι έμφυλη βία
Όταν οι σεξιστικές πεποιθήσεις γίνονται πράξη και χαρακτηρίζονται από βία, τότε μιλάμε για την έμφυλη βία. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ολοένα και περισσότερο να εξοικειωνόμαστε με αυτήν την έννοια η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως εξής:
Η οποιαδήποτε επιβλαβής πράξη (λεκτική, σωματική, ψυχολογική), ακόμα και η απειλή αυτής, με στόχο την υποτίμηση του αντίθετου φύλου και την αποδυνάμωσή του. Συχνά πηγάζει από στέρεες και ακλόνητες κοινωνικές πεποιθήσεις ή από την ψευδή αίσθηση παντοδυναμίας απέναντι στο αντίθετο φύλο.
Ποιοι πλήττονται περισσότερο
Θύματα έμφυλης βίας γίνονται οι γυναίκες και τα κορίτσια από άντρες με κάποια φαινομενική εξουσία σε αυτές. Ακόμα, θύματα έμφυλης βίας γίνονται και ομοφυλόφιλα, αμφιφυλόφιλα και διεμφυλικά άτομα καθώς θεωρείται ότι «αποκλίνουν» από την παραδοσιακή ταυτότητα του κοινωνικού φύλου.
Πιο σπάνια είναι τα παραδείγματα ετεροφυλόφιλων αντρών που γίνονται θύματα έμφυλης βίας, χωρίς όμως να λείπουν στις μέρες μας. Στην περίπτωση των αντρών η δυσκολία αναγνώρισης και επικοινωνίας κάτι τέτοιου είναι ακόμα πιο δύσκολη καθώς τα στερεότυπα αρρενωπότητας «δεν επιτρέπουν» τη θέση αδυναμίας σε έναν άντρα.
Τα είδη της έμφυλης βίας
Η έμφυλη βία μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Οι συνηθέστερες είναι: λεκτική και ψυχολογική βία, σεξουαλική παρενόχληση, σεξουαλική κακοποίηση, βιασμός.
Διαφορές σεξουαλικής παρενόχλησης και σεξουαλικής κακοποίησης
Οι βασικές διαφορές της παρενόχλησης από την κακοποίηση ή και το βιασμό είναι η συχνότητα και η ένταση των περιπτώσεων.
Συγκεκριμένα ως σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να θεωρηθεί το χυδαίο και προσβλητικό flirt που συχνά ξεπερνά τα προσωπικά όρια του θύματος.
Κακοποιητική φτάνει να γίνει η συμπεριφορά όταν παρά την εμφανή ενόχληση του θύματος ο/η θύτης προχωρά σε έμπρακτη βίαιη συμπεριφορά χωρίς τη συναίνεση του θύματος. Σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει και στην ολοκληρωμένη πράξη του βιασμού.
Αναφέρονται περιστατικά λεκτικής επιθετικότητας με υποτιμητικό ύφος απέναντι στο δέκτη με αφορμή το φύλο. Συχνά αυτό παρατηρείται από άντρες προς γυναίκες, οι οποίοι έχουν τη διάθεση υποτίμησης και χλευασμού προς τη θηλυκότητα και τη φύση της. Αντικείμενο υποτίμησης γίνεται ο ρουχισμός, οι κινήσεις, οι επιλογές εργασίας, η εμφάνιση. Αντίστοιχα όμως, αν και όχι τόσο διαδεδομένα, υπάρχουν περιστατικά όπου οι γυναίκες χρησιμοποιούν περιφρονητικές εκφράσεις προς άντρες, με συχνές αναφορές στην αρρενωπότητα τείνοντας να την υποτιμούν και να μην την αναγνωρίζουν.
Ανάλογα περιστατικά ακούγονται σε κοινωνικά πλαίσια, όπως η οικογένεια, το σχολείο, η γειτονιά, η εργασία. Το κύριο χαρακτηριστικό τέτοιων συμπεριφορών είναι το αίσθημα παντοδυναμίας από πλευράς θύτη, μία εξουσία που χειρίζεται με απώλεια σεβασμού προς το δέκτη/θύμα υπερβαίνοντας τα όρια του δεύτερου.
Τα παραπάνω φαινόμενα σε αντίθεση με το παρελθόν, στις μέρες μας, μπορεί να είναι πιο δύσκολο να διακριθούν.
Αυτό διότι, στο παρελθόν η προσοχή μας στρεφόταν σε μεμονωμένες καταστάσεις, όπως π.χ. μια δυσλειτουργική σχέση μεταξύ ενός ζευγαριού ή μεμονωμένα περιστατικά σε κακόφημες γειτονιές και συνοικίες που αποφεύγονταν.
Πλέον, όμως τα φαινόμενα έμφυλης βίας που μπορεί να οδηγήσουν σε σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση είναι αρκετά δυσδιάκριτα, καθώς μπορεί να υπάρχουν σε όλους τους χώρους που κινούμαστε, όπως π.χ. η εργασία.
Πώς αντιμετωπίζουμε αυτές τις καταστάσεις?
- Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει. Ο καλύτερος τρόπος είναι η αναγνώριση των προσωπικών μας συναισθημάτων απέναντι στην κατάσταση. Τα πιο συχνά συναισθήματα που μας προκαλούνται είναι ο θυμός, ο φόβος, η ντροπή.
- Έπειτα, είναι πολύ σημαντικό να θέσουμε τα δικά μας όρια απέναντι σε όποιον/α δρα με αυτόν τον τρόπο απέναντί μας. Αυτό γίνεται είτε λεκτικά/επικοινωνιακά είτε με τη συμπεριφορά μας.
- Αν το παραπάνω δεν αποδίδει, είναι πολύ σημαντικό να επικοινωνήσουμε με κάποιον που μας παρέχει ασφάλεια και έχουμε εμπιστοσύνη ώστε να αναζητήσουμε συμβουλή.
Πώς μπορούμε να βοηθηθούμε μέσω της ψυχοθεραπείας?
Η ψυχοθεραπεία είναι ο κατάλληλος χώρος επεξεργασίας και κατανόησης των συναισθημάτων μας. Σε ένα πλαίσιο αποδοχής, εμπιστοσύνης και ασφάλειας μπορούμε να μιλήσουμε ανοιχτά για ό,τι μας προβληματίζει ή μας δυσκολεύει.
Όπως και σε πολλές περιπτώσεις, έτσι και στην περίπτωση που έχουμε γίνει αποδέκτες έμφυλης βίας, μπορούμε να απευθυνθούμε στην ψυχοθεραπεία και να βρούμε το κατάλληλο περιβάλλον ώστε να αποκτήσουμε τη δύναμη να αντιμετωπίσουμε ένα τόσο επώδυνο βίωμα.
